Ήταν μια δύσκολη εβδομάδα. Και για την Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες στην Κύπρο (UNHCR) και για την κυπριακή κυβέρνηση, μα περισσότερο για κάποιες δεκάδες πολιτών από τη Συρία, οι οποίοι αναζήτησαν στη χώρα μας, ασφάλεια και φιλοξενία. Την οποία και αρνηθήκαμε. Με ποιους τρόπους; Εδώ οι απόψεις διίστανται. Και ίσως δεν μάθουμε ποτέ, αφού με τον πλέον επίσημο τρόπο, ο υπουργός Άμυνας, Βασίλης Πάλμας, διεμήνυσε πως καμία έρευνα θα γίνει. Και δεν θα γίνει, αφού, κατά τις κυπριακές Αρχές περιστατικό επαναπροώθησης προσφύγων δεν υφίσταται. Άλλα λένε οι μαρτυρίες και οι πληροφορίες της UNHCR, οι οποίες διαβιβάστηκαν στις Αρχές και άλλα οι αρμόδιοι. Η Ύπατη Αρμοστεία για τους πρόσφυγες επιμένει, πάντως, να ζητά αξιόπιστη έρευνα σχετικά με τις συνθήκες που οδήγησαν στο περιστατικό επαναπροώθησης προσφύγων στη Συρία.
Εμείς αναζητήσαμε απαντήσεις από την Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους πρόσφυγες. Και η κ. Κάτια Σάχα, αντιπρόσωπός της στη χώρα μας, διατυπώνει ξανά το αίτημα για τη διεξαγωγή αξιόπιστης έρευνας.
Παρά τις επίμονες ερωτήσεις μας, η κ. Κάτια Σάχα επιλέγει με τις απαντήσεις της να διατηρήσει, ή καλύτερα να επαναφέρει, το καλό κλίμα ανάμεσα στην UNHCR και την Κυπριακή Δημοκρατία. Ας μη μας διαφεύγει, εξάλλου, πως το κοινό σύστημα ασύλου είναι υπό μεταρρύθμιση στην ΕΕ και τα κράτη μέλη της, της Κύπρου μη εξαιρουμένης, καλούνται να διασφαλίσουν μια καλύτερη λειτουργία του. Ως εκ τούτου, η συνεργασία μεταξύ Ύπατης Αρμοστείας και κυβέρνησης είναι επιβεβλημένη.
Άτυπες επαναπροωθήσεις μεταναστών. Είναι παράνομες;
Οι πρακτικές άτυπων επαναπροωθήσεων (pushbacks) συνιστούν παραβίαση της αρχής της μη επαναπροώθησης όταν άτομα αναγκάζονται να επιστρέψουν σε εδάφη – άμεσα ή έμμεσα (δηλαδή μέσω άλλων χωρών) – όπου διατρέχουν κίνδυνο βασανιστηρίων ή άλλων σοβαρών παραβιάσεων ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Η αρχή της μη επαναπροώθησης πρέπει να γίνεται σεβαστή ανά πάσα στιγμή, ακόμη και στο πλαίσιο επιχειρήσεων έρευνας και διάσωσης ή άλλων θαλάσσιων επιχειρήσεων.
Λεκτικές απειλές, εκφοβισμοί, άσκηση βίας και στέρηση φαγητού προκειμένου να εξαναγκαστούν οι μετανάστες να επιστρέψουν στη χώρα από την οποία ξεκίνησαν το ταξίδι αναζήτησης, είναι η συνήθης πρακτική για τις επαναπροωθήσεις. Η Κύπρος, τι μεθόδους χρησιμοποιεί;
Σύμφωνα με την εντολή της, η Ύπατη Αρμοστεία παρακολουθεί την πρόσβαση των προσφύγων στα δικαιώματα και την προστασία ή την ασφάλεια που χρειάζονται. Εάν στο πλαίσιο αυτό η Ύπατη Αρμοστεία λάβει αναφορές που υποδεικνύουν πρακτικές που ενδέχεται να μην είναι σύμφωνες με το διεθνές δίκαιο, η Ύπατη Αρμοστεία θέτει το ζήτημα στις αρμόδιες Αρχές και ζητά τη διεξαγωγή έρευνας.
Ποιες καταγγελίες φτάνουν στην Ύπατη Αρμοστεία από πρόσφυγες, σε σχέση με τις επαναπροωθήσεις; Έχετε καταγγελίες ότι στο πρόσφατο περιστατικό, οι βάρκες των Σύρων δέχονταν πυροβολισμούς;
Η Ύπατη Αρμοστεία έχει μοιραστεί όλες τις διαθέσιμες πληροφορίες με τις αρμόδιες Αρχές στην Κύπρο και θα συνεχίσει να το κάνει εάν λάβει νέες πληροφορίες.
«Δεν υπάρχουν τέτοιες οδηγίες για τη διαχείριση περιστατικών με πλοιάρια μεταναστών στη θάλασσα», σχολιάζει ο υφυπουργός Μετανάστευσης. Και την ίδια ώρα λέει πως «είναι πολύ σοβαρές καταγγελίες και θα διερευνηθούν». Πείθει η κυβέρνηση με τέτοιες τοποθετήσεις;
Η Ύπατη Αρμοστεία βρίσκεται σε στενή επικοινωνία με τον υφυπουργό Μετανάστευσης και χαιρετίζει τη δήλωσή του με την οποία αναγνωρίζει τη σοβαρότητα των καταγγελιών και την ανάγκη διερεύνησης.
Ποια είναι η συνεργασία της Ύπατης Αρμοστείας με την κυβέρνηση; Ο υφυπουργός Μετανάστευσης άφησε σκιές, λέγοντας πως δική τους προσπάθεια είναι η εποικοδομητική συνεργασία, «αλλά δυστυχώς δεν είναι αμφίδρομη αυτή η σχέση».
Οι κυβερνήσεις είναι ο βασικός εταίρος (stakeholder) της Ύπατης Αρμοστείας σε περισσότερες από 130 χώρες όπου έχουμε παρουσία. Επιδιώκουμε εποικοδομητική συνεργασία με όλες τις κυβερνήσεις, μαζί με άλλους διεθνείς οργανισμούς και ΜΚΟ, για να διασφαλίσουμε την προστασία και τα δικαιώματα των προσφύγων και των αιτητών ασύλου, σύμφωνα με το διεθνές προσφυγικό δίκαιο και ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Η Ύπατη Αρμοστεία αναγνωρίζει τις προκλήσεις που αντιμετωπίζει η Κύπρος και παραμένουμε δεσμευμένοι να συνεργαστούμε με την κυπριακή κυβέρνηση και άλλους εμπλεκόμενους φορείς για να βρούμε βιώσιμες λύσεις στο πλαίσιο της κοινής μας ευθύνης να προστατεύουμε όσους δραπετεύουν από πολέμους και παραβιάσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων.
Περίπου σας κατηγορεί η κυβέρνηση, διά του κ. Ιωαννίδη, πως ως UNHCR θεωρείτε τις επαναπροωθήσεις ως γεγονός…
Στο πλαίσιο των όρων εντολής της Ύπατης Αρμοστείας έχουμε εκφράσει την ανησυχία μας για τις αναφορές ότι βάρκες με Σύρους υπηκόους που προσπαθούσαν να φτάσουν στην Κύπρο επαναπροωθήθηκαν ατύπως στη Συρία. Η Ύπατη Αρμοστεία υπογραμμίζει την ανάγκη για αξιόπιστη έρευνα σχετικά με τις συνθήκες που οδήγησαν σε αυτό το περιστατικό.
Τώρα που ο καιρός αλλάζει και οι θάλασσες είναι γαλήνιες, ίσως περισσότεροι άνθρωποι από τη Συρία ή από αλλού, να επιχειρούν με βάρκες προς την Κύπρο. Τι μήνυμα θέλετε να στείλετε ως Ύπατη Αρμοστεία στους αρμοδίους;
Η Ύπατη Αρμοστεία συνεχίζει να καλεί όλα τα κράτη όπως επιτρέπουν στους πολίτες που φεύγουν από τη Συρία να έχουν πρόσβαση στα εδάφη τους, να διασφαλίζουν το δικαίωμα αναζήτησης ασύλου και τον σεβασμό της αρχής της μη επαναπροώθησης ανά πάσα στιγμή. Εάν αρχίσουν να φτάνουν περισσότερα πλοία, καλούμε τις Αρχές να δώσουν προτεραιότητα στην ασφάλεια και την προστασία όλων των επιβατών, να ενισχύσουν τις επιχειρήσεις έρευνας και διάσωσης όπως απαιτείται, να επιτρέψουν την ασφαλή αποβίβαση και να διασφαλίσουν την πρόσβαση στο άσυλο και αξιοπρεπείς συνθήκες διαβίωσης.
Στη Συρία έχουν επισυμβεί σημαντικές αλλαγές και πολλοί, συμπεριλαμβανομένης της Ύπατης Αρμοστείας, βλέπουν μια ευκαιρία για ανάκαμψη. Ωστόσο, η κατάσταση ασφαλείας παραμένει ρευστή και ορισμένοι Σύροι αισθάνονται ανασφαλείς να παραμείνουν. Ενώ ορισμένες οικογένειες στην περιοχή επιστρέφουν, η ανθρωπιστική κρίση στη Συρία παραμένει δραματική. Περισσότεροι από 16 εκατομμύρια Σύροι μέσα στη χώρα εξακολουθούν να χρειάζονται επείγουσα βοήθεια - τρόφιμα, καταφύγιο, υγειονομική περίθαλψη, και πάνω από 7,4 εκατομμύρια Σύροι παραμένουν εκτοπισμένοι στη χώρα.
Επιπλέον, από τις 6 Μαρτίου, οι κλιμακούμενες εχθροπραξίες στις περιοχές Ταρτούς, Λατάκια, Χομς και Χάμα έχουν οδηγήσει στον θάνατο εκατοντάδων πολιτών, σε πολλές ζημιές σε περιουσίες και υποδομές, καθώς και στον εκτοπισμό χιλιάδων ανθρώπων στις παράκτιες περιοχές.
Και στους πολίτες, τι έχετε να πείτε κ. Σάχα; Πώς θα εκλείψει η καχυποψία απέναντι στον δυσπραγούντα που αναζητεί ασφάλεια ακόμα και με μη ασφαλή τρόπο;
Προς τους πολίτες, απευθύνουμε έκκληση για ενσυναίσθηση και κατανόηση προς όσους δραπετεύουν από πολέμους και παραβιάσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Είναι σημαντικό να αναγνωρίσουμε την ανθρώπινη αξιοπρέπεια όσων αναζητούν ασφάλεια. Η συνεχής καλλιέργεια κουλτούρας συμπόνιας και υποστήριξης, η παροχή στήριξης ώστε να σταθούν στα πόδια τους και να γίνουν αυτάρκεις, θα είναι προς όφελος ολόκληρης της κοινωνίας.
Ας θυμηθούμε ότι κανείς δεν επιλέγει να γίνει πρόσφυγας.
Απαιτείται ολιστική προσέγγιση
Όταν η Κυπριακή Δημοκρατία επαίρεται ότι επίλυσε το μεταναστευτικό, τι σκέφτεστε στην Υπάτη Αρμοστεία;
Ενώ υπάρχει πρόοδος σε πολλούς τομείς, όπως στις συνθήκες υποδοχής στα κέντρα υποδοχής στην Πουρνάρα και Κοφίνου, καθώς και ταχύτερη εξέταση των αιτήσεων ασύλου, είναι σημαντικό να αναγνωρίσουμε ότι η διαχείριση του προσφυγικού και μεταναστευτικού ζητήματος είναι πολύπλοκη και συνεχιζόμενη και απαιτεί μια ολιστική προσέγγιση σύμφωνα με το διεθνές και το ενωσιακό δίκαιο. Περιλαμβάνει την πρόσβαση στην επικράτεια και το άσυλο, αξιοπρεπείς συνθήκες διαβίωσης, γρήγορες και δίκαιες διαδικασίες ασύλου, προγράμματα για την ενίσχυση της ένταξης και της ενσωμάτωσης όσων δεν μπορούν να επιστρέψουν και την επιστροφή στις χώρες καταγωγής όσων δεν χρειάζονται διεθνή προστασία. Η συνεχιζόμενη μεταρρύθμιση του κοινού συστήματος ασύλου της ΕΕ, δηλαδή το Ευρωπαϊκό Σύμφωνο για τη Μετανάστευση και το Άσυλο, παρέχει την ευκαιρία στα κράτη μέλη να διασφαλίσουν μια καλύτερη λειτουργία του συστήματος ασύλου τόσο για τους πρόσφυγες όσο και για τα κράτη, και η Ύπατη Αρμοστεία παραμένει δεσμευμένη να συνεργαστεί με την κυπριακή κυβέρνηση και να συμβάλει στις προσπάθειες ώστε αυτή η μεταρρύθμιση να είναι επιτυχής στην Κύπρο.
